Το πως γνώρισε η Ευρώπη την Ελλάδα, πως την σπούδασε και πως την αφομοίωσε είναι ένα θέμα τεράστιο. Είχα ασχοληθεί σε παλαιότερο ηλιακό κύκλο της ζωής μου κι ίσως επιστρέψω εκεί κάποτε στο μέλλον. Το μονοσήμαντο και μονοδιάστατο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όσο κι αν φανερά ομοιάζει, είναι ξένο προς την ουσία του κλασικού ελληνικού κόσμου. Το ρομαντικό, το ακαθόριστο, το άπειρο, το φυγόκεντρο κόντρα στην καθαρότητα (των γραμμών), τα όρια, το σχήμα, το γάρμπος.
«Η τιμιότερές μου μέρες είν’ εκείνες
που την αισθητική αναζήτησιν αφίνω,
που εγκαταλείπω τον ωραίο και σκληρόν ελληνισμό,
με την κυρίαρχη προσήλωσι
σε τέλεια καμωμένα και φθαρτά άσπρα μέλη.»
Ο Καβάφης τα είπε όλα σε πέντε μόλις στίχους. Μα δεν κατέχουμε ακόμη τον τρόπο να διαβάσουμε σωστά τον Καβάφη. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός όπως βγήκε λαβωμένος, με χιλιάδες ψυχικά και σωματικά τραύματα, απ' τα σκοτάδια του θεοκράτη μεσαίωνα σπούδασε τον ελληνισμό με μυωπικά γυαλιά. Ο αμφιβληστροειδής του δεν ήταν καθαρός. Είδε τον κορυφαίο πολιτισμό της ανθρωπότητας μέσα από τα μάτια των Ρωμαίων και (κυρίως) των χριστιανών.
Αποτέλεσμα τούτου (για να μην κουράζω, καθώς δεν είναι αυτό το θέμα μου) είδε την άβυσσο και τρόμαξε. Απέρριψε όσα είχαν "υψηλό συντελεστή δυσκολίας" και κράτησε όσα (νόμιζε πως) μπορούσε να αξιοποιήσει. Με μία φράση, απέρριψε το "μη ον" και θεοποίησε το "ον". Κάτι που διαστρέβλωσε στην συνείδησή του την οπτική των Ελλήνων κι οδήγησε σε λανθασμένα συμπεράσματα και "μισερή" αισθητική. (Ο κανόνας της εξαίρεσης πάντα ισχύει.)
Προς τι ο μακροσκελής πρόλογος των τριών παραγράφων; Ένα καινούριο βιβλίο του J.B. Kennedy με τίτλο "The Musical Structure of Plato's Dialogues" («Η μουσική δομή των πλατωνικών διαλόγων») καταρρίπτει την απίστευτη ηλιθιότητα του "Πλατωνικού έρωτα". Για την ακρίβεια, αυτό που πιστεύεται πως είναι ο Πλατωνικός έρωτας. Κάντε ένα τεστ. Βγείτε στον δρόμο και ρωτήστε στην τύχη τους περαστικούς τι είναι ο αποκαλούμενος Πλατωνικός έρως. Από όλους (σε ποσοστό άνω του 95%), ανεξαρτήτως μορφωτικού επιπέδου, θα λάβετε την ίδια απάντηση: "Είναι η ερωτική σχέση, χωρίς σεξ. Χωρίς σωματική επαφή".
Αυτή η ανοησία επικρατεί στην ευρωπαϊκή διανόηση για αιώνες. Του "ιδεατού" έρωτα. Του αγνού, του άυλου. Η ιπποτική αγάπη, οι όπερες του Βάγκνερ, ο έρωτας που εξαγνίζει. Μα ο Πλάτωνας δεν υπήρξε ρομαντικός. Ο ρομαντισμός (όχι μόνο ως καλλιτεχνικό ρεύμα) είναι ξένος προς την ελληνική ιδιοσυγκρασία που πηγάζει από την λογική, τον ρεαλισμό και προσπαθεί να συνταχθεί με την φυσική τάξη. Η ολύμπια προσπάθεια ταύτισης του μικρόκοσμου, του μακρόκοσμου και του μεγάκοσμου.
Εν ολίγοις ο Dr. Kennedy γράφει στο βιβλίο του πως ο πλατωνικός έρωτας, όπως τον ερμηνεύουμε σήμερα, δεν υπήρξε ποτέ και πως η πρόταση του μεγάλου φιλοσόφου ("Αϊνστάιν της ελληνικής Χρυσής Εποχής" τον αποκαλεί) δεν ήταν η αποχή απ' το σεξ αλλά η μέση οδός. «Τα αποκωδικοποιημένα σύμβολα αποδεικνύουν ότι ο αρχαίος φιλόσοφος παρότρυνε τη "μέση οδό", δηλαδή την αποφυγή των άκρων, όπως η ακολασία και η αποχή. Για εκείνον, ηθική σήμαινε μετριοπάθεια».
Κάποτε αναρωτιόμουνα, σήμερα όχι. Γιατί, όπως είχε γράψει ο Νίτσε, σ' ένα βιβλίο διαβάζεις αυτά που ήδη ξέρεις! Τόσο στο "Συμπόσιο" με τον φιλοσοφικό μύθο της Διοτίμας, όσο κυρίως στον "Φαίδρο" ο Πλάτωνας, δια στόματος Σωκράτη, φανερώνει την πραγματική υφή του έρωτα σε τέτοιο βάθος και σε τέτοιο ύψος που οι απόπειρες των μεταγενέστερων δεν είναι παρά "παίδων αθύρματα". Πρακτική εφαρμογή του πραγματικού πλατωνικού έρωτα βρίσκει κανείς μόνο στην Δωρική Σπάρτη...
«...Ωστόσο δεν είναι μικρό το έπαθλο που λαβαίνουν για την τέτοια σωματική τους δίαιτα. Γιατί ο νόμος ορίζει πως δεν είναι να πάνε στα σκοτάδια και στους δρόμους του Άδη εκείνοι που άρχισαν την ουράνια πορεία τους. Αλλά να είναι ευδαίμονες και να διάγουν ζωή φωτεινή. Έτσι θα περπατούν ο ένας δίπλα στον άλλο, έως ότου έρθει ο καιρός να γίνουν φτερωτοί. Εξαιτίας που αγαπήθηκαν πολύ.»
ΥΓ.1 Η τελευταία παράγραφος είναι απόσπασμα από τον "Φαίδρο" (253d-256e).
ΥΓ.2 Η φράση κλειδί στην ερμηνεία του πλατωνικού έρωτα είναι το "σπανία δε". Φράση σήμα κατατεθέν στην φιλοσοφία του Πλάτωνα και στην ποίηση του Καβάφη.
ΥΓ.3 Τα δύο άλογα (η ακολασία και η αυτοσυγκράτηση) και ο ηνίοχος είναι μια συγκλονιστική εφαρμογή της θεωρίας της απροσδιοριστίας του Βέρνερ Χάιζενμπεργκ πολλούς αιώνες πριν αυτή διατυπωθεί.
